Hoewel we al een stuk verder zijn dan een aantal decennia geleden toen vrouwen nog geacht werden achter het aanrecht te blijven, weten we inmiddels wel dat we nog steeds vastzitten in een hardnekkig patroon voor wat betreft de maatschappelijke genderrollen. Boys will be boys, echte mannen huilen niet en stellen zich niet kwetsbaar op, vrouwen worden geacht lief, zachtaardig en meegaand te zijn en moeten voldoen aan busladingen schoonheidsidealen.
Dat verschil wordt al bij het opvoeden gemaakt en niet alleen door kleur, kleding of speelgoed: meisjes horen twee keer meer verkleinwoorden dan jongetjes, als er iets wordt geweigerd gebeurt dat tegen jongetjes direct en tegen meisjes zachter of indirecter. Jongens krijgen kordatere, duidelijker taal te horen, meisjes warmere taal die vaker betrekking heeft op emoties¹. Als jongens met jongensspeelgoed spelen krijgen ze positieve reacties, als meisjes met meisjesspeelgoed spelen gebeurt dat niet. Meisjes die met jongensspeelgoed spelen worden daarin minder ontmoedigd dan jongens die met meisjesspeelgoed spelen². Mede door het verschil in communicatie op emotioneel niveau en al zo vroeg moeten voldoen aan de ‘mannelijke’ norm leren jongetjes vaak ook niet goed hoe ze met afwijzing en teleurstelling om kunnen gaan.
Ook op het gebied van seksualiteit en de rituelen daaromheen hebben we nog een flinke slag te slaan: het was eeuwenlang normaal dat vrouwen puur gezien werden als iets om seks mee te hebben (waarbij haar eigen mening als ondergeschikt werd beschouwd) en daarna pas als individu. We beginnen nu pas te snappen dat gedrag dat we decennialang als vanzelfsprekend zagen, zoals catcalling, billenknijpen of anderszins seksualiseren van meisjes en vrouwen niet alleen schadelijk is voor meisjes en vrouwen zélf, maar voor ons allemaal – want die meisjes en vrouwen hebben vaders, broers en zonen die net zo hard lijden onder de gevolgen die dat patroon heeft: een onevenredige hoeveelheid (seksueel) geweld tegen vrouwen door mannen en het jarenlange trauma dat dat veroorzaakt. Als je een bevolkingsgroep maar lang genoeg ontmenselijkt is geweld tegen die groep veel makkelijker: hoezo is gedrag grensoverschrijdend, als je de ander als een inferieur object hebt leren beschouwen en denkt dat je het recht hebt om ermee te doen wat je wil?
De manier waarop zowel mannen als vrouwen in de media worden weergegeven speelt een hele belangrijke rol in die patronen, omdat we films en series beschouwen als een weergave van de werkelijkheid. Omdat we ons spiegelen aan die fictieve personages hebben ze invloed op onze ontwikkeling en kijk op de wereld, en dat begint al bij Disneyfilms. Heel kort door de bocht: veel mannelijke personages zijn stoere, ongenaakbare womanizers, en vrouwelijke personages worden vaker gedefinieerd aan de hand van hun relatie met mannen dan andersom, worden veel vaker als slachtoffer neergezet dan mannen en juist veel minder vaak als besluitvormers of als productieve individuen³. Dat bevestigt de genderrollen over en weer en houdt die schadelijke patronen mede in stand.
Dat niet alleen, uit recent onderzoek (2021) blijkt dat maar liefst 85% van de Hollywoodfilms meer mannelijke dan vrouwelijke personages heeft. 35% van de belangrijke rollen is vrouwelijk, en het percentage exclusieve vrouwelijke hoofdrollen is 29%. En als je denkt dat die percentages zijn gestegen sinds de start van de #MeToo-beweging: ja en nee. Het aantal exclusieve vrouwelijke hoofdrollen is bijvoorbeeld wel gestegen sinds 2015 (12%), maar gedaald ten opzichte van 2020 (31%). Positief is dat de vrouwelijke representatie wel meer divers wordt. De cijfers komen overeen met de situatie in Nederland (klik hier voor de hele samenvatting, inclusief bron in de Filmkrant)
Ook leeftijd is een dingetje. Uit onderzoek uit 2019 van Dr. Martha Lauzen, executive director van The Center for the Study of Women in Television and Film, blijkt dat vrouwelijke personages ook een stuk jonger zijn dan mannelijke personages. Waar de meerderheid van de vrouwen rond de twintig (29%) en dertig (28%) was, waren de mannelijke personages voornamelijk rond de dertig (35%) en veertig (25%). En hoewel het gemiddelde leeftijdsverschil tussen hoofdpersonages die romantische gevoelens voor elkaar ontwikkelen vier jaar is zijn er legio voorbeelden van belachelijke leeftijdsverschillen tussen mannelijke en vrouwelijke personages, waarbij de mannen in veruit de meeste gevallen ouder zijn en de vrouwen jonger. Er is zelfs een speciale term voor, inclusief website met helder overzicht: de Hollywood Age Gap.
Niet alleen is het hoognodig dat de bevolking evenredig en realistisch wordt vertegenwoordigd in films en series, we hebben allemaal stevige rolmodellen nodig waar we ons in herkennen of aan kunnen optrekken. Ik weet nog hoe tof ik het vond toen ik me met iemand op ’t scherm kon identificeren: politiecommissaris Zohra El Zarkaoui (Dahlia Pessemiers-Benamar) in de Vlaamse rechtbankserie De Ridder, een grote, iets te zware vrouw van in de veertig met een tintje, en stiekem ook een beetje met een heldin op een nóg hoger niveau, Jackie Brown (Pam Grier). Prachtige, sterke, volwassen vrouwen die de regie over hun eigen leven voerden. Dat inspireerde! Andersom vertelde een vriend me hoe hij een man in een film zijn problemen zag delen en zag huilen, en het personage tot zijn eigen verbazing niet minder ‘mans’ vond – natuurlijk niet, er is niets krachtigers dan kwetsbaarheid, maar mijn vriend kreeg er een inzicht en een nieuw voorbeeld door.
Ik heb niet de illusie dat we die hardnekkige patronen binnen een paar jaar kunnen doorbreken, maar alles begint met bewustwording. Het zien, herkennen en het doorvertellen. Als je nu nog aan het lezen bent ben je al op een derde. Als je de volgende keer dat je in een film of serie ziet dat er een vrouw wordt mishandeld of vermoord als aanleiding voor een film met alleen mannen, of vrouwen in louter decoratieve rollen ziet, aan dit stukje denkt ben je op tweederde - en als je er vervolgens ook nog iets over post of het met bekenden bespreekt (of gewoon dit stukje deelt) heb ik mijn doel bereikt ;-)
Dit stukje is ook geplaatst op Fay Per View.
1: Perlmann & Gleason, 1990; Gleason & Ely, 2002
2: Hill & Flom, 2007; Schmaltz & Kerstetter, 2006
3: Matthes, Prieler & Adam, 2016; Nassif & Gunter, 2008; Prieler et al., 2011
Reacties
Een reactie posten