Anders denken

Mensen die me kennen weten dat ik niet snel een discussie uit de weg ga, on- of offline, mits het een discussie met argumenten is en geen scheldpartijen of gekat. Ik geloof in leren van discussies, in het begin omdat ik dacht op te moeten komen voor principes of rechtvaardigheid, maar dat blijken abstracte begrippen die door iedereen anders worden ingevuld. Gaandeweg werd het dan ook meer een uitwisseling van meningen, en proberen te begrijpen wat ervoor zorgt dat een ander dingen anders ziet dan ik – uiteindelijk veel waardevoller.

We zijn vaak in de veronderstelling dat iedereen op dezelfde manier denkt als wij, niet in het minst doordat we ons omringen met gelijkgestemden, zowel in het echte leven als op social media. Zeker door de ontwikkelingen van de laatste paar jaar is wel duidelijk geworden dat dat niet zo is. Doordat ik regelmatig in discussies beland met mensen die er anders over denken dan ik heb ik er best het een en ander van opgestoken. Wat ik vooral heb gemerkt is dat mensen bang zijn. Bang voor wat nieuw is, bang voor verandering, bang om dingen te verliezen. En dat snap ik. Als je als overheid zo stom bent om 300 vluchtelingen in een kleine wijk te pleuren kan je er vergif op innemen dat mensen de zenuwen krijgen.

Wat ik jammer vind is dat we - veroorzaakt door die angst - elkaar steeds meer in hokjes aan het plaatsen zijn waar blijkbaar allerlei eigenschappen aan zijn gekoppeld. Zwart en wit, links en rechts, autochtoon en allochtoon. Dat gaat voorbij aan allerlei nuances, doet individuen tekort en zorgt ervoor dat sommige mensen hun mening voor zich houden uit angst in zo’n hokje geplaatst te worden. Ik vind dat we vluchtelingen uit oorlogsgebieden altijd een veilig onderkomen moeten bieden, maar dat maakt me geen linkse naïeve boomknuffelaar. Ik denk dat de overheid heeft overschat hoe flexibel het volk is als het gaat om grote aantallen nieuwkomers, maar dat maakt me geen PVV-er.  Het lijkt of we allemaal zijn vergeten dat er grijstinten zijn, en dat we allemaal een ander referentiekader hebben en dus allemaal onze eigen redenen om dingen wel of niet te willen. Iedereen heeft zijn eigen waarheid. Ik denk ook dat de nadruk teveel is komen te liggen op wat ons verdeelt in plaats van wat ons verbindt.

Wat nou als we zouden stoppen met denken in groepen en hokjes, maar zouden redeneren vanuit de normen en waarden die we belangrijk vinden? De meeste uitspraken die worden gedaan over nieuwkomers kun je terugbrengen naar een waarde, iets wat belangrijk voor ons is. In plaats van groepen mensen gericht aan te vallen op hún gewoontes en dingen die zij belangrijk vinden, kun je ook die van jezelf benoemen, aangeven wat voor jou belangrijk is zonder de ander te veroordelen. Dat is echt niet moeilijk.

Voordat ik verderga is het belangrijk nog even iets aan te halen wat ik tijdens mijn studie heb opgepikt: de imagined community, oftewel de voorgestelde gemeenschap. Iedereen heeft een bepaald beeld van wat Nederland is, wie ‘de Nederlander’ is en welke waarden voor ‘de Nederlander’ belangrijk zijn. Voor mij, en de meesten van ons, is dat alleen een idee, een voorstelling, omdat je onmogelijk ALLE Nederlanders kunt kennen en daar een oordeel over kunt vormen. De voorbeelden die ik ga noemen zijn dus gebaseerd op het idee dat ik heb van de normen en waarden die in Nederland belangrijk zijn. Misschien zit ik er wel helemaal naast.

Een voorbeeld: de niqaab en de boerka. Je kunt allerlei meningen hebben over het dragen ervan, maar welbeschouwd zijn die meningen - buiten dat ze vaak onjuist of onterecht zijn - irrelevant. Het enige wat relevant is, is het deel dat schuurt met onze normen: in Nederland willen we elkaar graag in het gezicht kunnen kijken. Dan is zoiets ineens heel eenvoudig op te lossen: geen gezichtsbedekkende kleding in de openbare ruimte. En die regel geldt dan niet voor een specifieke groep, maar voor iedereen. Geen carnavalsmaskers, geen bivakmutsen, geen zakdoeken of motorhelmen als je niet op een motor zit. Op die manier kan niemand zich aangevallen voelen en heb je toch iets geborgd wat belangrijk is binnen onze samenleving.

Ik zou het ook fijn vinden als iedereen die in Nederland een beroep heeft waarbij je met mensen te maken hebt, bijvoorbeeld in een winkel of in de horeca, goed Nederlands spreekt. Ik erger me groen en geel aan hippe plekken (vooral in het centrum) waar al het personeel Engels spreekt, of aan de man van de snackbar die ik drie keer moet uitleggen wat kattenvoer is. Taal is een van de belangrijkste middelen om je te verbinden.

Hoewel we in Nederland streven naar gelijkwaardigheid voor LGBT-ers (streven, ja – we zijn er nog lang niet) wordt het leven ze nog steeds zuur gemaakt door zowel geboren Nederlanders als nieuwkomers. Het basisprincipe voor iedereen zou wat mij betreft moeten zijn dat het een ander niet aangaat wat je in je slaapkamer doet of op wie je verliefd wordt, met wie je hand in hand over straat loopt of met wie je knuffelt. En je mag zeker niet mensen in elkaar slaan om wie ze liefhebben.

Hetzelfde geldt voor vrouwen: we streven naar gelijkwaardigheid, ook dat is nog niet bereikt (glazen plafonds, objectivering en seksualisering zijn nog steeds aan de orde van de dag) maar dat betekent niet dat we zitten te wachten op mensen, waar ze ook vandaan komen, die wat er al wél bereikt is weer teniet doen.

Religie: prima dat je een ‘imaginary friend’ hebt waar je je ei bij kwijt kan en die jou bepaalde leefregels oplegt, maar dring die niet op aan anderen. Ik dwing jou ook niet om je fantasievriend aan de kant te schuiven omdat ik er niet in geloof, en dat jij geen tomaat mag eten betekent niet dat ik dat ook niet mag, of een slecht mens ben als ik het wel doe.

Zie je? Het is niet moeilijk. Je kan er nog allerlei dingen aan toevoegen, bedenk ’t maar.

Je zou er op die manier zelfs voor kunnen pleiten dat iedereen die hier wil komen wonen én al woont (want geloof me, er zijn ook genoeg geboren Nederlanders die niet alles wat ik noemde onderschrijven!), een soort intentieverklaring zou tekenen om aan te geven dat ze deze normen en waarden zullen accepteren en respecteren, en anders kunnen ze beter een land uitkiezen waar alles is zoals zij dat graag willen. Dan nog steeds beledig je niemand, het is ieders goed recht om die keus te maken. We kunnen dus best opkomen voor de manier waarop we hier leven, en de vrijheden die we verworven hebben zonder hele groepen aan te vallen, te kwetsen en te stigmatiseren. Stel je voor wat een rust dat zou geven…

[edit] Yup, idealistisch, maar het begint bij denken vanuit gedrag in plaats van groepen. Alles begint bij bewustwording. Bovenin het verkiezingsprogramma van de PVV staat 'mensen die we hier niet willen' - als een andere partij zou inzetten op 'gedrag dat we hier niet willen' zou het voor veel mensen al heel anders overkomen.